Het einde van crowdfunding

Nog voordat de deel-economie goed en wel op de rails staat, loopt de populariteit van een van de meest aantrekkelijke initiatief­vormen al terug. Crowdfunding, zoals we dat kennen van bekende websites Kickstarter en Indiegogo, is niet zo onschuldig als het aanvankelijk leek.
Het model gebaseerd op vertrouwen leek zo sympathiek. Dat geldt ook voor het idee om productie pas te starten nadát de vraag vastgesteld was. Maar na een handvol frauduleuse projecten zijn backers (geldschieters) een stuk minder enthousiast geworden.

Begripsvervaging
Iedereen die geld nodig heeft noemt het tegenwoordig crowdfunding.
Het afgelopen jaar ben ik 2 maal door een vriend benaderd met de vraag of ik hem wilde crowdfunden. De ene simpelweg om een faillisement te voorkomen, de ander om te investeren in een startup. Beiden zonder enig papierwerk, garantie of tegenprestatie. Het zal niet lang meer duren of de dakloze bij de supermarkt vraagt ook of we hem willen crowdfunden. Het begrip wordt zo vaag en inhoudsloos, dat het de aantrekkelijkheid verliest en in ieder geval niet meer hip klinkt.
Vergelijk het maar eens met het begrip flashmob. Elk verrassingsoptreden heet tegenwoordig een flashmob. Vaak zijn die commercieel van opzet, want ze dienen alleen om video’s van te maken, die dan weer online viral moeten gaan. Een echte flashmob (absurd, anarchistisch, creatief, onzeker qua opkomst) maak je nog maar zelden mee.

Slechte onderbouwing
Bij Kickstarter en Indiegogo ontbreekt de kennis om aangeboden projecten te beoordelen. Oorspronkelijk moest elk project de onderzoeksfase gepasseerd zijn voordat er geld kon worden ingezameld ten behoeve van de definitieve productie. Maar steeds vaker gaat het om matig onderbouwde ideeën die nog onderzocht moeten worden, waar elke deskundige uiterst kritisch over zou zijn, maar waarbij backers blijkbaar al voldoende motivatie halen uit alleen de wens dat iets te realiseren zou kunnen zijn.
• Het bekendste Nederlandse voorbeeld is The Ocean Cleanup van Boyan Slat. Terwijl het plan van alle kanten werd aangevallen, liepen de media er mee weg en presenteerden het als dé oplossing voor het probleem. Moeiteloos werd er via Indiegogo 1,6 miljoen euro binnengehaald voor een haalbaarheidsonderzoek.
• Ook bij Indiegogo: Solar Roadways, wegen van zonnecellen. De target was 1 miljoen, maar ruim het dubbele is binnengehaald dankzij backers die allemaal een bumpersticker of een t-shirt krijgen.
• Bij Kickstarter loopt het project Hendo Hoverboard. De inlegperiode verloopt pas over een maand, maar de target van een kwart miljoen is al twee keer gehaald dankzij duizenden backers, die het zwevende skateboard uit Back to the Future graag werkelijkheid zien worden. Daarbij zien ze over het hoofd, dat de promovideo werkelijk niets laat zien.
De technische onderbouwing van deze projecten is zo minimaal dat een echte investeerder er zijn vingers niet aan zou durven branden. Dus wordt de grote massa financieel aangesproken. Bij uitblijven van succes zal het enthousiasme om nieuwe projecten te steunen snel afnemen.

Scampaigners
Tot slot blijkt na een aantal jaren dat Kickstarter en Indiegogo onvoldoende bescherming bieden tegen oplichters, die natuurlijk de mogelijkheden van crowdfunding ook ontdekt hebben.
Backers gingen er meestal vanuit ‘dat het wel goed zat’, maar ondertussen zijn er meer dan een paar projecten bekend waarbij er geen eindresultaat was en de deelnemers naar hun centen konden fluiten.
• Het meest beruchte voorbeeld is het Kickstarterproject voor een bordspel genaamd The Doom That Came To Atlantic City. Initiatiefnemer Erik Chevalier jaagde de verzamelde 122.000 dollar er doorheen, om daarna te besluiten dat het spel niet te maken was.
• Het Russische Healbe, een bedrijf waar nooit iemand van gehoord had, haalde via Indiegogo 1,1 miljoen dollar binnen voor de productie van een niet bestaande calorietellende armband.
• Vergelijkbaar is de draagbare voedingswaardescanner van het Canadese Tellspec. Via Indiegogo werd er 400.000 binnengehaald om de productie te kunnen beginnen. Er bestaat alleen nog niks. Tellspec loog over een prototype en sjoemelde met hun promovideo.
• Het project Kobe Red (Japans vlees van runderen op een bierdieet) van Magnus Fun Inc. was van begin af aan fraude; zowel bedrijf als product bestaan niet. Het project haalde 50 maal de doelstelling. Toen er alarmerende berichten op internet verschenen reageerde Kickstarter niet. Pas toen documentairemakers aan de bel trokken, werd het project geblokkeerd, letterlijk 1 uur voor uitbetaling!

Deze laatste twee punten vereisen dat crowdfund-sites hun bakens verzetten en risico’s voorkomen, bijvoorbeeld door meer controle in te voeren en een fonds op te richten om klappen op te vangen. Maar het tegenovergestelde gebeurt. Zowel Kickstarter als Indiegogo herschrijven hun voorwaarden en onttrekken zich schoorvoetend aan alle aansprakelijkheid. Zo heeft Indiegogo geruisloos de anti-fraudetekst aangepast, omdat ze nooit aan de oude tekst (All campaigns and contributions go through a fraud review, which allows us to catch any and all cases of fraud.) konden voldoen.
De backers lopen het risico, maar zijn volledig afhankelijk van de via Kickstarter en Indiegogo verstrekte informatie en kunnen nooit geld terugeisen. De waardering van Kickstarter door het Amerikaanse Better Business Bureau is ondertussen gezakt naar ‘F’, het absolute dieptepunt.
En dan gaan potentiële backers zich afvragen of ze financieel risico willen lopen, óf dat ze wel kunnen leven in een wereld zonder Hoverboard en zonder biefstuk van dronkengevoerde Japanse runderen.


[7 november 2014]